Diyalektik Yöntem?

Hegel’in felsefi dizgesi yayımından bu yana geçen son iki yüz yıl boyunca hiçbir biçimde daha öte geliştirilememiş, ne de kendinde olduğu gibi anlaşılabilmiştir. Bu başarısızlığın sorumluluğunu bütünüyle Hegel’e yüklemek güçtür. Tersine, yazıları hemen hemen bir kural olarak yalnızca yorumlanmış ve bu yolla — eğer bir ‘Dizge’nin ne demek olduğu dikkate alınırsa — yalnızca bozulmuştur. Gerçekte bu bildirim bir noktada yanlıştır, çünkü Hegel’in kendisi Ansiklopedik Dizgeyi ilk biçiminden sonra sürekli olarak iyileştirmiş ve geliştirmiş, ve iki kez yeni biçimlerde yayımlanmıştır.¹ Gene de henüz sunuş biçiminde iyileşmeye ve ayrıntıda gelişmeye gereksinimi vardır.

Yorum ancak kendisi yorum olmayan bir nesnellik varsayımı altında olanaklı ve anlaşılabilirdir. Ancak sağın olarak mantıksal açımlama yorumdan bağışıktır çünkü kendisi bir yorum değildir. Yorum ancak yorumu yorumlayabliir, ve bu düzeye dek yorumlama ancak "Logos"u, Usu anlamayan, onu salt Söylem, Dil, Metin, Simge vb. olarak yorumlayan bakış açılarına özgüdür. Tüm bu düşünme kiplerinde iş başında olan şey doğal mantıktır ("die natürliche Logik") ki, yaptığı şey açısından bilinçsizdir ("bewußtlos"). Yorum doğruluğu dışlar. Tek bir 'doğru yorum' olanaksızdır diyen Jacques Derrida Mantığı yadsımasından doğru bir mantıksal çıkarsama yapıyordu ki, Mantığı yadsıması zemininde yapmaması gerekirdi.

Derin düşünen anlağa özgü Yorumun öznelliğinden Bilginin nesnelliğine yükselmek ancak ve ancak tüm varsayımı (ya da yorumu) kaldıran, düşünmenin her öğesini yalnızca kendinde onunla bağıntılı olanla bağlayan, ve böylece yalnızca Kavramın mantığını izleyen bir tanıtlama Yönteminin sonucu olabilir.

Hegel Yöntemin kendisinin çözümlemesini Mantık Bilimi'nin her iki biçiminde de 'Saltık İdea' altında, dizgenin son bölümünde, böylece bütünün kendisini kucaklayan sonuçta ele alır. Saltık İdeanın mantıksal dizgenin Ereği olması onu aynı zamanda tüm içeriğin zemini, desteği, tüm eytişimsel devimin ona doğru çalıştığı devinmeyen devindirici yapar. 

Hegel ‘Yöntem’den büyük Mantık'ta “saltık yöntem” ("die absolute Methode") olarak, küçük Mantık'ta “kurgul Yöntem” ("die spekulative Methode") olarak söz eder ve hiçbir yerde ‘diyalektik Yöntem’ adlandırmasıını kullanmaz (tıpkı ‘tez, antitez ve sentez’ adlandırmasını da kullanmaması gibi; aslında bileşenleri ayırılabilir olan 'sentez'in bileşenleri ayırılamaz olan mantıksal Kavramın birliğini anlatmak için uygunsuz olduğunu belirtir). Konu pekala salt bir adlandırma sorunu olarak görülebilir. Ama 'diyalektik' doğal bilinç için biçimsel bir karşıtlığın algısından daha çoğunu anlatmaz ve 'diyalektik yöntem' üzerine kurulu çözümlemeler hemen hemen her zaman sıradan Anlak söylemlerinden öteye geçmez. Sağın bir yöntem çözümlemesinde diyalektik kıpı ilk olumsuzlama olarak sözcüğün gerçek anlamında olumlu olana götüren "ortadan kaldırma" kıpısının (Aufhebung) bütünüyle gerisine düşer.

Dialectial Method?

Hegel's philosophical system has never been developed further during two last centuries after its final form was given to it in his hands, neither has it ever been understood as it is in itself. The reason for the failure can not be put simply on Hegel himself. Quite the contrary, his work has practically always been only interpreted, that is — if the 'systematic' character of the work is taken into account —, plainly corrupted. In point of fact, this statement is incorrect at one point: Encyclopedic System has endlessly been amended and improved by Hegel himself and two new editions of the whole published during his lifetime.¹ Nevertheless, it still is in need of ammendations in presentation, and improvements in details.

Interpretation is possible only if an objectivity is accepted which is itself not an interpretation. Only a strictly logical exposition is exempt from interpretation, since it is itself not an interpretation: Interpretation can interpret only an interpretation. To this extent, the interpretation belongs only to those points of view which does not understand the Logos, the Reason, but interpret it as mere Discourse, Language, Text, Symbol etc. In all these modes of thinking, what is at work is natural logic ("die natürliche Logik") which is unconscious ("bewußtlos") about its operations. Interpretation excludes correctness. When Jacques Derrida said that there was not one 'correct interpretation,' he inferred a correct logical conclusion from his denial of Logic which he never should have inferred on the grounds of his denial of Logic.

The rise to the objectivity of Knowledge from the subjectivity of the Interpretation of the reflective understanding can be possible only through a Method of Proof which destroys all presupposition (that is, all interpretation), connects every element of thinking with only what is connected with it in itself, and so follows only the logic of the Notion.

In both versions of Science of Logic, Hegel presents the exposition of the Method under the 'Absolute Idea,' that is, under the Result which comprises whole logical content as its becoming. Absolute Idea is Reason in its pure logical totality, the End of the logical System, which accordingly is the ground of the logical content in its entirety, the unmoved mover, the Prius toward which all dialectical movement works its way.

Hegel talks about the "absolute Method" ("die absolute Methode") in the Greater, and the "speculative Method" ("die spekulative Methode") in the Lesser Logic, but never about the 'dialectical Method' (just as he never uses the appellation 'thesis, antithesis, synthesis' in any place except for the criticism of the 'synthesis' as an external, separable combination which is unsuitable to express the unity of the inseparable opposites). The point may well be taken as a matter of mere terminology. Yet 'dialectic' is used by natural logic to express only a perception of formal external opposition. Those analyses which are founded on the 'dialectical method' practically always are ordinary discourses of the Understanding. In a strict analysis of the speculative method dialectical moment as the first neagation precedes the Aufhebung which carries the movement into its positive result.

“İçinde gerçekliğin varolduğu gerçek şekil ancak onun bilimsel dizgesi olabilir. Felsefeyi bilim biçimine, onun bilme sevgisi adını bir yana bırakarak edimsel bilme olabileceği hedefe yaklaştırmaya katkıda bulunmak — önüme koyduğum amaç budur.”²

Postmodern söylemin Felsefe olarak alındığı bir dönemde Hegel’in bu vurgusu her zaman olduğundan daha da önemlidir. Eğer bu bildirimin doğruluğu kabul edilirse, eğer felsefe gerçeklik ile, bilim ile, salt duygusal değil ama düşünsel planda da ilgilenmeli ve edimsel bilme olmalı ise, o zaman pekçok modern felsefe göründüğü şey olmaya son verecektir. Hegel’in felsefe idealine yönelik olarak her tür geçersiz zeminiyle öylesine derin entellektüel içerlemenin nedenini anlamak güç olmamalıdır. Gerçeklik, Us, Bilgi değil, ama yoklukları ya da değersizleştirilmeleri postmodern göreciliğin ona karşı savaştığını ileri sürdüğü totaliterliğe zemindir. Tin entellektüel, moral ve estetik özünden vazgeçemez. Felsefe insan vakarı ile bağdaşmayan salt yorumlayıcı anlak kültürünü geride bırakmalı, kendi tarihselliğini ve zaman-göreliliğini ortadan kaldırmalı, hiçbir dizgesel ya da mantıksal çıkarsama olmaksızın salt göreli görüşler, tikel çıkarlardan yana sanılar üreten kavramsız dağınık söylemlerden bütünüyle ayrılmalı, bilimsel bir dizge biçimini kazanmalıdır.

Dizge tüm bileşenleri zorunlu olan bütündür. Tek bir kıpısı bile çıkarılabilir değildir, çünkü bütünün kendisi her bir kıpı ile saltık olarak bağıntılıdır. Böyle mantıksal bir bütünlük ancak Tanıtlamanın ve böylece Bilginin kendisi ile bir olan bir Yöntem aracılığıyla üretilebilir. Yöntem Dizgenin açınımını hiçbir basamağı daha önce tanıtlanmış olmayan hiçbir öğe üzerine dayanmayan saltık bir tanıtlama sürecine çevirir, böylece bütün içeriği Kavramın saltık disiplini altında Bilgi ya da Bilim olarak örgütler. “Bunun dışında kalan herşey yanılgı, karışıklık, görüş, çaba, özenç ve geçiciliktir.”³

Bu konuşmada Hegel'in dizgesinin içinde kalarak bu felsefenin anlaşılmasında yatan güçlükleri Kavram, Yöntem, Tanıtlama ve Dizge bağlamında ele almaya çalışacağım.

"The true shape in which truth exists can alone be its scientific system. To help to bring philosophy nearer to the form of science – that goal where it can lay aside the name of love of knowledge and be actual knowledge – that is what I have set before me."²

Now when the postmodernist discourse passes as Philosophy, Hegel's emphasis is more relevant than ever. If the correctness of this statement is granted, if philosophy must be concerned with the truth, the science, and that not only at the level of mere feeling but also at the level of pure theoretical thinking, and if it has to be become actual knowing, then many modern philosophies will cease to be what they seem. It shouldn't be too difficult to understand the reason why there has always been such a deep intellectual resentment with all kinds of illicit grounds for Hegel's ideal of philosophy. Not Truth, Reason, and Knowledge, but their absence or degradation is the ground for totalitarianism which postmodern relativism professes to combat against. Spirit can not disown its intellectual, moral and esthetic essence. Philosophy must leave behind the culture of mere interpretive understanding which is not compatible with the human dignity, sublate its historicity and temporal relativity, leave the form of mere discourse which produces nothing but relative points of view, particularistic opinions without any systematic and logical deduction. It must rise to the form of scientific system.

System is totality, of which all the components are necessary. Not one single moment of it can be omitted, since the whole is absolutely dependent on every and each moment. Such logical totality can be produced only through a Method which is one with Proof and thereby with Knowledge itself. Method makes the process of development of the System exactly a process of Proof, none of the steps of which rests on an element whichs itself is not proved previously, thus organizing all content as Knowledge or Science under the absolute discipline of the Concept. "All else is error, confusion, opinion, endeavour, caprice and transitoriness."³

In this talk I will try to stay within Hegel's system and to analyze the difficulties on the way of understanding his philosophy in the context of Concept, Method, Proof, and System.

²“Die wahre Gestalt, in welcher die Wahrheit existiert, kann allein das wissenschaftliche System derselben sein. Daran mitzuarbeiten, daß die Philosophie der Form der Wissenschaft näherkomme — dem Ziele, ihren Namen der Liebe zum Wissen ablegen zu können und wirkliches Wissen zu sein —, ist es, was ich mir vorgesetzt” (TGb, Önsöz, § 5).

³"Alles Übrige ist Irrtum, Trübheit, Meinung, Streben, Willkür und Vergänglichkeit” (B-MB, 'Saltık İdea' altında).

²“Die wahre Gestalt, in welcher die Wahrheit existiert, kann allein das wissenschaftliche System derselben sein. Daran mitzuarbeiten, daß die Philosophie der Form der Wissenschaft näherkomme — dem Ziele, ihren Namen der Liebe zum Wissen ablegen zu können und wirkliches Wissen zu sein —, ist es, was ich mir vorgesetzt” (PhS, Preface, § 5).

³"Alles Übrige ist Irrtum, Trübheit, Meinung, Streben, Willkür und Vergänglichkeit” (Greater Logic, under the last section on "Absolute Idea").